کیست تخمدان؛ علائم و روش های تشخیص آن

کیست تخمدان یکی از مشکلات شایع در میان زنان است که می‌تواند بدون علائم یا همراه با درد و ناراحتی ظاهر شود. این عارضه معمولاً به صورت کیسه‌ای حاوی مایع در داخل یا روی سطح تخمدان‌ها شکل می‌گیرد. شناخت انواع کیست تخمدان و تفاوت‌های آنها نقش مهمی در انتخاب روش درمانی مناسب دارد. تشخیص به‌موقع این عارضه از طریق معاینات بالینی و ابزارهای تصویربرداری پزشکی انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی کامل کیست تخمدان و روش‌های تشخیص آن خواهیم پرداخت.

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع است که روی یا داخل تخمدان تشکیل می‌شود. بیشتر کیست‌ها بی‌خطر هستند و خودبه‌خود از بین می‌روند. برخی کیست‌ها ممکن است باعث درد، خونریزی یا اختلال در چرخه قاعدگی شوند. برای تشخیص و درمان، مراجعه به پزشک و انجام سونوگرافی ضروری است.

علت بروز کیست تخمدان چیست؟

علت‌های بروز کیست تخمدان می‌توانند متنوع باشند. در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:

• عفونت‌های لگنی یا تخمدانی
• اندومتریوز (رشد بافت رحم در خارج از آن)
• اختلال در تخمک‌گذاری (تخمدان پلی‌کیستیک)
• بارداری (تشکیل کیست زرد یا کورپوس لوتئوم)
• مصرف داروهای محرک تخمک‌گذاری (مانند کلومیفن)
• رشد غیرطبیعی سلول‌ها یا تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم تخمدان
• عدم تعادل هورمونی (مخصوصاً هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژسترون)

انواع کیست تخمدان را بشناسید

انواع مختلف کیست تخمدان به شرح زیر است که هرکدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند:

• کیست شکلاتی (آندومتریوما): کیستی پر از خون تیره و غلیظ که اغلب در افراد مبتلا به آندومتریوز دیده می‌شود و معمولاً با درد مزمن لگنی همراه است.
• کیست آندومتریوما: در اثر تجمع بافت داخلی رحم در تخمدان به وجود می‌آید و ممکن است باعث ناباروری یا دردهای شدید قاعدگی شود.
• کیست درموئید (تراتوم): یک کیست مادرزادی غیرطبیعی که ممکن است حاوی بافت‌هایی مانند مو، دندان یا چربی باشد.
• کیست هموراژیک (خونی): زمانی ایجاد می‌شود که یک کیست عملکردی دچار خونریزی داخلی شود و معمولاً با درد ناگهانی و شدید همراه است.
• کیست فولیکولی: یکی از شایع‌ترین انواع کیست‌های عملکردی است که زمانی رخ می‌دهد که فولیکول تخمدانی نتواند تخمک را آزاد کند.
• کیست پلی‌کیستیک: شامل تجمع چندین کیست کوچک در سطح تخمدان است و معمولاً در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دیده می‌شود.
• کیست کورپوس لوتئوم (جسم زرد): پس از تخمک‌گذاری، اگر جسم زرد به‌درستی تحلیل نرود و مایع در آن جمع شود، این نوع کیست ایجاد می‌شود.

شایع ترین علائم کیست تخمدان

علائم کیست تخمدان خطرناک ممکن است در ابتدا خفیف یا نادیده گرفته شوند؛ اما در صورت پیشرفت می‌توانند نشانه‌ای از مشکلی جدی باشند.در ادامه، علائم کیست تخمدان را به تفکیک نواحی و شرایط مختلف بررسی می‌کنیم:

1. علائم کیست تخمدان راست

• نفخ شکم یا احساس پری
• قاعدگی نامنظم یا خونریزی‌های غیرمعمول
• درد یا احساس فشار در سمت راست پایین شکم یا لگن
• احساس درد در حین رابطه جنسی، به‌ویژه از سمت راست
• درد ناگهانی و شدید در صورت پیچ‌خوردگی یا پارگی کیست
• درد هنگام دفع ادرار یا حرکات روده (در موارد بزرگ بودن کیست)

2. علائم کیست تخمدان سمت چپ

• نفخ شکم یا احساس پری
• درد هنگام دفع ادرار یا حرکات روده
• درد هنگام رابطه جنسی، به‌ویژه در سمت چپ
• قاعدگی‌های نامنظم یا خونریزی‌های غیرطبیعی
• درد یا احساس فشار در سمت چپ پایین شکم یا لگن
• درد شدید ناگهانی در صورت پیچ‌خوردگی یا پارگی کیست

3. علائم کیست تخمدان در پریودی

• قاعدگی‌های نامنظم یا خونریزی‌هایی که شدیدتر از حد معمول باشد.
• درد در طول یا بعد از رابطه جنسی که در دوران قاعدگی تشدید می‌شود.
• درد لگنی یا کمر درد که ممکن است به طور خاص با پریود همزمان شود.
• نفخ یا احساس سنگینی در شکم که ممکن است در زمان قاعدگی بیشتر حس شود.
• درد شدید یا احساس فشار در ناحیه پایین شکم که ممکن است با شروع پریود بدتر شود.

4. علائم کیست تخمدان در دختر

• نفخ شکم و احساس سنگینی که ممکن است در برخی مواقع تشدید شود.
• درد یا مشکل در هنگام دفع ادرار یا حرکات روده، به‌ویژه اگر کیست بزرگ شده باشد.
• درد یا احساس فشار در ناحیه پایین شکم یا لگن که ممکن است به صورت ناگهانی یا مداوم باشد.
• قاعدگی‌های نامنظم یا خونریزی‌های شدیدتر از حد معمول می‌تواند نشانه‌ای از کیست تخمدان باشد.

اگر با هر یک از این علائم مواجه هستید، بهتر است برای ارزیابی دقیق به متخصص مراجعه کنید.

روش های تشخیص کیست تخمدان

پزشک متخصص برای تشخیص دقیق این بیماری از روش‌های متنوعی بهره می‌گیرد. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیص کیست تخمدان را می‌خوانید:

• سونوگرافی کیست تخمدان (واژینال یا شکمی): رایج‌ترین و ابتدایی‌ترین روش بررسی کیست‌های تخمدانی است. این سونوگرافی اطلاعاتی دقیق درباره اندازه، نوع (ساده یا پیچیده) و محل قرارگیری کیست در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
• MRI یا سی‌تی‌اسکن: در مواردی که نیاز به تصویربرداری دقیق‌تر و بررسی ساختارهای اطراف کیست باشد، از این روش‌ها استفاده می‌شود تا تشخیص دقیق‌تری حاصل شود.
• آزمایش خون: برای ارزیابی وضعیت هورمونی و در برخی موارد بررسی مارکرهایی مانند CA-125 که ممکن است در کیست‌های مشکوک به بدخیمی اهمیت داشته باشد.
• معاینه فیزیکی و بررسی علائم: پزشک با معاینه شکم و لگن و ارزیابی علائم بالینی، می‌تواند به وجود کیست مشکوک شود و تصمیم به انجام تصویربرداری بگیرد.

پس از تشخیص، انتخاب روش مناسب برای درمان کیست تخمدان به عواملی مانند اندازه کیست، نوع آن، شدت علائم و سن بیمار بستگی دارد. درمان ممکن است شامل داروهای هورمونی، کنترل درد یا جراحی باشد.

اندازه طبیعی کیست تخمدان چقدر است؟

اندازه کیست تخمدان معمولاً بستگی به نوع کیست دارد؛ اما به طور کلی، کیست‌های طبیعی و عملکردی معمولاً اندازه‌ای بین 2 تا 5 سانتیمتر دارند. کیست‌های کوچکتر از این اندازه معمولاً نیاز به درمان ندارند و خود به خود برطرف می‌شوند. اگر اندازه کیست تخمدان بیش از 5 سانتیمتر باشد، ممکن است نیاز به پیگیری و درمان داشته باشد، به ویژه اگر علائم خاصی مانند درد یا خونریزی غیرعادی ایجاد کند. در صورتی که کیست ساده تخمدان به اندازه‌های بزرگتر برسد، پزشک ممکن است تصمیم به درمان یا جراحی بگیرد.

اگر کیست تخمدان بترکد چه میشود؟

اگر کیست تخمدان بترکد، ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد. ترکیدن کیست می‌تواند منجر به درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم یا لگن شود و گاهی خونریزی داخلی ایجاد کند. در این شرایط، پارگی کیست تخمدان می‌تواند باعث عفونت، التهاب یا حتی پارگی تخمدان شود که تهدیدی برای سلامت فرد است. علائمی مانند تب، تهوع، استفراغ و ضعف در صورت ترکیدن کیست ممکن است به‌وجود آید و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد تا از افزایش عوارض کیست تخمدان جلوگیری شود.

سوالات متداول درباره کیست تخمدان

1. کیست تخمدان در نوجوانان هم دیده می‌شود؟

بله، کیست تخمدان در نوجوانان ممکن است به ویژه در دوران بلوغ مشاهده شود. این کیست‌ها اغلب خوش‌خیم هستند و به دلیل تغییرات هورمونی در بدن نوجوانان ایجاد می‌شوند. بسیاری از این کیست‌ها خود به خود برطرف می‌شوند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

2. آیا کیست تخمدان باعث ناباروری می شود؟

اکثر کیست‌های تخمدان تاثیری بر ناباروری ندارند. با این حال، در برخی موارد، به‌ویژه در شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، می‌تواند بر تخمک‌گذاری تاثیر بگذارد و باعث مشکلاتی در باروری شود. درمان مناسب می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.

3. آیا کیست تخمدان ممکن است سرطانی باشد؟

بیشتر کیست‌های تخمدان سرطانی نیستند و خوش‌خیم هستند. با این حال، در برخی موارد نادر، کیست‌ها می‌توانند نشانه‌ای از سرطان تخمدان باشند. برای اطمینان از نوع کیست و جلوگیری از خطرات احتمالی، انجام معاینات منظم و تست‌های تصویربرداری ضروری است.

4. آیا کیست تخمدان خطرناک است؟

کیست‌های تخمدان معمولاً خوش‌خیم هستند و بسیاری از آنها بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند. با این حال، برخی کیست‌ها می‌توانند دردناک یا باعث مشکلاتی مانند خونریزی غیرطبیعی شوند. اگر کیست بزرگ شود یا ترکیده و عوارض ایجاد کند، ممکن است خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری داشته باشد.

5. آیا کیست تخمدان در بارداری خطرناک است؟

کیست تخمدان در بارداری معمولاً خطرناک نیست و بسیاری از کیست‌ها بدون ایجاد مشکل برطرف می‌شوند. با این حال، اگر کیست بزرگ شود یا دچار پیچ‌خوردگی، پارگی یا خونریزی شود، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند که نیاز به درمان فوری دارد. در صورتی که کیست تخمدان در بارداری باعث درد شدید، خونریزی یا علائم غیرطبیعی شود، بهتر است برای بررسی و مدیریت وضعیت به پزشک مراجعه شود.

جمع‌بندی؛ آیا کیست تخمدان نگران‌ کننده است؟

انواع کیست تخمدان معمولاً خوش‌خیم هستند و در بسیاری از موارد خود به خود برطرف می‌شوند؛ اما برخی از آنها می‌توانند باعث درد، خونریزی غیرطبیعی یا سایر مشکلات شوند. تشخیص دقیق نوع کیست از طریق سونوگرافی و آزمایش‌های پزشکی اهمیت زیادی دارد. در صورتی که کیست بزرگ شده، ترکیده یا پیچ‌خورده باشد، ممکن است نیاز به درمان فوری باشد. به طور کلی، در صورت مشاهده علائم غیرمعمول، مشاوره با پزشک برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.

• آشنایی با بهترین روش های درمان کیست تخمدان تاریخ انتشار : 1404-02-27تاریخ بروز رسانی : 1404-02-28